To Νερό στην πόλη

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τι είναι η λεκάνη απορροής;

Λεκάνη απορροής (ή αποστράγγισης) είναι μία περιοχή που περιβάλλεται από υψώματα και στην οποία όλα τα επιφανειακά νερά ρέουν προς ένα σημείο (ποτάμι, λίμνη ή τελικά τη θάλασσα), εξαιτίας της κατηφορικής κλίσης και της βαρύτητας.  Όπως φαίνεται και από το σχήμα, στην ουσία, κάθε ποτάμι περιτριγυρίζεται από μια λεκάνη απορροής: όσο μεγαλύτερη έκταση έχει η λεκάνη, τόσο πιο πολλά νερά εμπλουτίζουν τον ποταμό (εισροές).

Στο διπλανό σχήμα φαίνεται πώς ο υδροκρίτης (κόκκινη γραμμή) χωρίζει μια εσωτερική λεκάνη απορροής (κόκκινα βέλη) από τις εξωτερικές λεκάνες (κίτρινα βέλη).

 Γιατί οι επιστήμονες μελετούν τη λεκάνη απορροής (ή αποστράγγισης) γύρω από μια πόλη; Αναφέρουμε μερικούς σημαντικούς λόγους:

• Καταρχάς, παρατηρούν την κατεύθυνση του νερού και εξετάζουν αν αυτό μπορεί να συγκεντρωθεί π.χ. με ένα φράγμα, πριν διαφύγει στη θάλασσα.
• Ανάλογα με την κατεύθυνση του νερού, εντοπίζουν τα σημεία που πιθανά να είναι πλούσια σε υπόγεια νερά, και άρα, κατάλληλα για γεωτρήσεις.
• Εντοπίζουν τις διαδρομές της ρύπανσης των νερών, δηλαδή, πώς οι ρύποι από οποιαδήποτε σημείο της λεκάνης μεταφέρονται προς το σημείο συγκέντρωσης των νερών.
• Υπολογίζουν πόσο νερό δέχεται η λεκάνη απορροής (εισροές) και αν αυτό επαρκεί για τις ανάγκες των κατοίκων που ζουν σε αυτή.
• Γνωρίζοντας την κατεύθυνση του νερού, μπορούν να σχεδιάσουν τα απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα στους οικισμούς μέσα στην λεκάνη.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Να συζητήσετε στις ομάδες σας τα παρακάτω.

• Στην περιοχή που ζεις το νερό που χρειάζεται για να καλύψει της ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης προέρχεται από την λεκάνη απορροής σας;
• Μήπως το νερό στην περιοχή σου μεταφέρεται από άλλη λεκάνη απορροής, κι αν ναι από πόσο μακριά έρχεται; 
•  Οι λεκάνες απορροής δεν έχουν εθνικά σύνορα. Γνωρίζεις αν η λεκάνη απορροής της περιοχής σου ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα ή είναι μοιρασμένη και σε άλλες χώρες;
• Ποιος θα μπορούσε να σου δώσει απαντήσεις στα παραπάνω;

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Φτιάχνουμε το μοντέλο της λεκάνης απορροής

1. Χρησιμοποίησε φύλλα εφημερίδας, ή χοντρό χαρτί περιτυλίγματος με μέγεθος περίπου 1μ. Χ 1μ. Τσαλάκωσέ το αφήνοντας κάποιες “κοιλότητες”  αλλά και “κορυφές”.
2. Άπλωσε το τσαλακωμένο χαρτί μέσα στο ταψί ώστε να σχηματίζονται από τις τσακίσεις κάποιες “κορυφές”.
3. Ψέκασε ελαφρά με νερό, κυρίως τις “κορυφές”. Τι παρατηρείς; Συνέχισε να ψεκάζεις και παρατήρησε εάν το νερό συγκεντρώνεται σε κάποιο σημείο.

Όταν ολοκληρώσετε το πείραμα συζητείστε στις ομάδες σας τα εξής:

• Τι αναπαριστά το νερό από το σπρέι;
• Τι αναπαριστούν οι κορυφές στο χαρτί;
• Τι αναπαριστούν οι κοίλες επιφάνειες;
• Τι αναπαριστά το νερό που κυλά στο χαρτί;
• Τι αναπαριστά το νερό που διαπερνά το χαρτί;
• Τι αναπαριστά το νερό που συγκεντρώνεται σε ένα σημείο;
• Τι αναπαριστά το μοντέλο, συνολικά;

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Το υδατικό ισοζύγιο σε μια λεκάνη απορροής

Σε μια λεκάνη απορροής, το νερό εισέρχεται κυρίως από τις βροχές και τα χιόνια (εισροές). Κάποιο από αυτό το νερό μπορεί να συγκρατείται εντός της λεκάνης π.χ. σε μια λίμνη, σε έναν υγρότοπο ή σε υπόγεια νερά (αποθέματα) ενώ το υπόλοιπο “διαφεύγει” μέσω της εξάτμισης, της διαπνοής και της απορροής των ποταμών (εκροές).

Αν το φανταστούμε σαν μια ζυγαριά, οι εισροές είναι σε ισορροπία με τις εκροές και τα αποθέματα μαζί.

ΕΙΣΡΟΕΣ = ΕΚΡΟΕΣ + ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ

Το υδατικό ισοζύγιο μελετάει ακριβώς αυτό, δηλαδή:

• Εισροές: Πόσο νερό εισρέει στη λεκάνη κάθε χρόνο, και σε τι μορφή (π.χ. βροχή, χιόνι, χαλάζι).
• Εκροές: Πόσο νερό εκρέει κάθε χρόνο από τη λεκάνη (κυρίως από τα ποτάμια που κυλούν εκτός της λεκάνης).
• Αποθέματα: Πόσο είναι το διαθέσιμο νερό μέσα στη λεκάνη (βρίσκεται κυρίως στα υπόγεια νερά, τα φράγματα και τις λίμνες).

Όπως μπορείς να υποθέσεις σε χρονιές ανομβρίας οι εισροές (άρα και τα αποθέματα) μειώνονται. Επίσης , όταν συμβαίνουν έντονες πλημμύρες, μπορεί η εισροή νερού να είναι μεγάλη, αλλά το περισσότερο από αυτό εκρέει από την λεκάνη προς τη θάλασσα, δίχως να προλάβει να απορροφηθεί από το έδαφος και να εμπλουτίσει τα υπόγεια νερά.

Για τη διαχείριση του νερού σε μια πόλη οι ειδικοί πρέπει να υπολογίζουν, σε βάθος χρόνου, τις εισροές και τις εκροές στη λεκάνη απορροής, κι αν τα αποθέματα αρκούν για να καλυφθούν οι ανάγκες σε νερό για όλον τον πληθυσμό.

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Δες εδώ τη μέση ετήσια βροχόπτωση σε χιλιοστά (mm)
Ή επισκέψου την ιστοσελίδα της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ).

Τι άλλο μπορείς να κάνεις;

Φτιάξε ένα βροχόμετρο για να μετρήσεις το ύψος της βροχής.
Δες εδώ τις σύντομες οδηγίες που μοιράστηκε στο διαδίκτυο το 5º Δημ. Σχολείο Πύργου.

 Τσαλαβούτα κι εδώ!

Αν θες να διερευνήσεις από πού έρχεται το νερό στην πόλη σου πήγαινε Ακολουθούμε το νερό.

Αν θες να θυμηθείς τον υδρολογικό κύκλο με ένα πείραμα πήγαινε Ο κύκλος του νερού … στο πιάτο!.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τρία δίκτυα για το νερό στην πόλη

Σε μια πόλη ο υδρολογικός κύκλος λειτουργεί διαφορετικά απ’ ότι σε ένα μη  δομημένο περιβάλλον. Για παράδειγμα, η άσφαλτος και οι ταράτσες λειτουργούν ως αδιαπέραστες στο νερό επιφάνειες, το δίκτυο ύδρευσης δημιουργεί εισροές, ενώ τα δίκτυα αποχέτευσης και ομβρίων δημιουργούν εκροές.

Για να μελετήσουμε τον κύκλο του νερού στην πόλη, θα πρέπει πρώτα-πρώτα να μετρήσουμε τη βροχόπτωση στη λεκάνη απορροής γύρω από την πόλη (ή τη λεκάνη απορροής από την οποία η πόλη προμηθεύεται το νερό της). Καθώς πέφτει στη λεκάνη η βροχή είτε απορροφάται από το έδαφος, είτε  ρέει προς τα ποτάμια και τις λίμνες, με τελική κατάληξη τη θάλασσα.

Για να αξιοποιήσουμε το νερό αυτό, θα πρέπει να το συγκρατήσουμε πριν διαφύγει στη θάλασσα, για παράδειγμα χτίζοντας αναβαθμίδες (πεζούλες) στις πλαγιές των λόφων ώστε να προλάβει να απορροφηθεί προς τα υπόγεια νερά ή με ένα φράγμα που θα συγκεντρώνει το νερό σε έναν ταμιευτήρα . Αφού συλλέξουμε το νερό, το επεξεργαζόμαστε για να γίνει πόσιμο, το αποθηκεύουμε σε δεξαμενές, και το διανέμουμε στην πόλη μέσα από ένα υπόγειο δίκτυο σωληνώσεων (δίκτυο ύδρευσης). Έτσι φτάνει στα σπίτια μας, σε γραφεία, βιοτεχνίες, καταστήματα και πάρκα.

Μετά τη χρήση του, το βρόμικο νερό, με τη μορφή λυμάτων πλέον, διοχετεύεται στο δίκτυο αποχέτευσης που φτάνει στη μονάδα βιολογικού καθαρισμού. Εκεί υποβάλλονται σε επεξεργασία και το νερό που προκύπτει (ανακτημένο νερό) συνήθως απορρίπτεται στη θάλασσα ή σε ποτάμια. Στο πνεύμα της καλής διαχείρισης, ήδη αρκετές πόλεις στη χώρα μας αξιοποιούν το νερό αυτό π.χ. για πότισμα του αστικού πράσινου. Βέβαια υπάρχουν χώρες που δεν αφήνουν ούτε σταγόνα του ανακτημένου νερού να χαθεί: το αξιοποιούν πλήρως στη γεωργία και αποτελούν “καλά παραδείγματα” διαχείρισης.

Στην πόλη, τα βρόχινα νερά που δεν απορροφούνται από το έδαφος ή δεν καταλήγουν σε κάποιον αποδέκτη (π.χ. ρέμα ή λίμνη) διοχετεύονται στο δίκτυο ομβρίων. Το δίκτυο αυτό αποτελείται από ανοιχτά κανάλια, επιφανειακούς και υπόγειους αγωγούς που καταλήγουν είτε σε κάποιο ποτάμι είτε, στη θάλασσα, αν πρόκειται για παραθαλάσσια πόλη. Είναι σημαντικό το δίκτυο των ομβρίων να έχει σχεδιαστεί και να συντηρείται σωστά, ώστε να μη πλημμυρίζει η πόλη ακόμη και με δυνατές βροχές.

Το φυσικό περιβάλλον μέσα και γύρω απο μια πόλη παίζει καθοριστικό ρόλο στον αστικό κύκλο του νερού. Για παράδειγμα τα ρέματα, οι υγρότοποι, τα αστικά δάση κ.ά. προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους, είτε επειδή καθαρίζουν τα νερά, είτε επειδή συγκρατούν το βρόχινο νερό, είτε επειδή μειώνουν την πιθανότητα πλημμύρων, κ.ό.κ.

Σύμφωνα με τα παραπάνω,  σε κάθε πόλη συναντάμε τουλάχιστον τρία διαφορετικά δίκτυα για το νερό: το δίκτυο ύδρευσης, το δίκτυο αποχέτευσης και το δίκτυο ομβρίων. Αυτό σημαίνει πολλά χιλιόμετρα σωληνώσεων και αγωγών!

ΕΡΩΤΗΣΗ

Συζητείστε στην τάξη πώς θα πρέπει να είναι ένα καλά σχεδιασμένο και συντηρημένο δίκτυο ομβρίων σε μια πόλη; 

Ποιοι έχουν την ευθύνη για το σχεδιασμό και ποιοι για τη συντήρησή του;

Οι κάτοικοι της πόλης τι ρόλο μπορούν να παίξουν;

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τι σημαίνει σωστή διαχείριση νερού σε μια πόλη;

Η σωστή (ή αλλιώς «ολοκληρωμένη») διαχείριση του νερού στην πόλη επιδιώκει, από τη μια πλευρά, να εκτιμήσει τα αποθέματα νερού σε σχέση με τις ανάγκες της, και, από την άλλη, να μειώσει τις συνέπειες που έχει η αστικοποίηση στον υδρολογικό κύκλο. Οι επιστήμονες, ειδικά το προσωπικό της ΔΕΥΑ , μελετούν το νερό μέσα από έναν «εσωτερικό» αστικό κύκλο και δίνουν έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση.

Έτσι, σε μια πόλη, σωστή διαχείριση σημαίνει:

• Να έχουν όλοι οι κάτοικοι επαρκές, καλής ποιότητας νερό.
• Να συντηρείται τακτικά το δίκτυο ύδρευσης ώστε να μην έχει διαρροές.
• Να γίνονται τακτικοί έλεγχοι της ποιότητας του πόσιμου νερού.
• Να παρακολουθούνται τα αποθέματα (ποσότητα) του διαθέσιμου νερού για την πόλη.
• Να διατηρούνται οι υδάτινοι πόροι της περιοχής (λίμνες, ποτάμια, γεωτρήσεις κ.ά.) σε καλή κατάσταση.
• Να υπάρχουν σωστά σχεδιασμένοι χώροι αστικού πρασίνου (πάρκα, ρέματα κ.ά.).
• Να συντηρείται τακτικά το δίκτυο ομβρίων, ώστε να αποφεύγονται οι πλημμύρες.
• Να συλλέγεται και να χρησιμοποιείται το βρόχινο νερό, όσο το δυνατόν περισσότερο. Έτσι εξοικονομείται το νερό του δικτύου ύδρευσης και μειώνεται ο κίνδυνος πλημμύρας.
• Να αξιοποιείται το ανακτημένο νερό, όπως και η λάσπη που προκύπτει από τον Βιολογικό Καθαρισμό .
• Να είναι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι οι κάτοικοι για την εξοικονόμηση και σωστή χρήση του νερού.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Σε ρόλο υδρολόγου…

Ένας υδρολόγος μελετά, τι άλλο … το νερό, τις κινήσεις του στον υδρολογικό κύκλο, τις εισροές και τις εκροές σε μια λεκάνη απορροής, τις πλημμύρες κ.ά. Σε ρόλο υδρολόγου μπορείς να υπολογίσεις, χοντρικά, την εισροή που δέχεται η λεκάνη απορροής της περιοχής σου, κάθε φορά που βρέχει, αν γνωρίζεις:

• το ύψος της βροχής σε χιλιοστά (mm). Μπορείς να μετρήσεις το ύψος βροχής με ένα βροχόμετρο. (Οδηγίες κατασκευής βροχόμετρου εδώ).
• την επιφάνεια της λεκάνης απορροής της περιοχής σου (βρες την εύκολα με μια εφαρμογή στο διαδίκτυο ή μάθε το από την τοπική ΔΕΥΑ).

Κατ’ εκτίμηση, η εισροή νερού στη λεκάνη, κάθε φορά που βρέχει είναι:
Ύψος βροχής (χιλιοστά) Χ επιφάνεια (τ.μ.) X 1000 =   ……..  (κυβ.μ.)

Γνωρίζοντας ότι μια πισίνα Ολυμπιακών Διαστάσεων (50μ. X 25μ. X 2μ.) γεμίζει με 2.500 κυβ.μ. νερού, με πόσες πισίνες ισοδυναμεί η ποσότητα νερού που υπολόγισες;

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Πώς θα κατανάλωνες το νερό μέσα σε μία ημέρα αν είχες στη διάθεσή σου 150 λίτρα; Παίξε αυτό το παιχνίδι και μάζεψε τους περισσότερους πόντους (ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Είναι στα αγγλικά & απαιτεί Flash Player).

Τσαλαβούτα κι εδώ!

Αν θες να διερευνήσεις από πού έρχεται το νερό στην πόλη σου πήγαινε εδώ.

Αν θες να μάθεις θυμηθείς τι είναι το «γκρίζο» νερό πήγαινε εδώ.

Αν θες να θυμηθείς τι είναι το «μαύρο» νερό πήγαινε εδώ.

Αν θες να γυρίσεις στη νερούπολη κλέισε (Χ) την κάρτα.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ απο πού έρχεται το νερό πριν φτάσει στη βρύση στο σπίτι σου;

Πολλές περιοχές καλύπτουν τις ανάγκες τους σε νερό από έναν υδροταμιευτήρα (φράγμα). Για παράδειγμα, η Αλεξανδρούπολη υδρεύεται κυρίως από ένα φράγμα (περιοχή Αισύμης), σε συνδυασμό με κάποιες διάσπαρτες γεωτρήσεις.

Είτε προέρχεται από ένα φράγμα, είτε από λίμνη, είτε από πηγές, είτε από υπόγεια νερά, το νερό αρχικά μεταφέρεται από την πηγή με αγωγούς (δηλαδή σωλήνες με μεγάλη διάμετρο) στις κατά τόπους Μονάδες Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ), όπου υποβάλλεται σε επεξεργασία, ώστε να γίνει πόσιμο. Κατόπιν το επεξεργασμένο νερό μεταφέρεται στις πόλεις και τα χωριά μέσα από το δίκτυο ύδρευσης.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Η επεξεργασία του νερού στη ΜΕΝ

Στη Μονάδα Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ) το νερό καθαρίζεται, ώστε να είναι ασφαλές για κάθε χρήση. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται είναι οι εξής:

1. Προχλωρίωση: Προσθέτουν χλώριο για να εξοντωθούν τα μικρόβια που υπάρχουν.
2. Κροκίδωση: Προσθέτουν χημικά που βοηθούν τα μικρά στερεά και τις σκόνες να ενωθούν μεταξύ τους, να σχηματίσουν μεγαλύτερα σωματίδια (κροκίδες) που, ως πιο βαριά, μπορούν πιο εύκολα να πέσουν στον πυθμένα.
3. Μαιανδρική διαδρομή: Το νερό περνά μέσα από διαδρόμους σε σχήμα μαιάνδρου. Με την κίνηση αυτή ανακατεύονται καλύτερα τα χημικά που έχουν προστεθεί πιο πριν.
4. Καθίζηση: Το νερό φτάνει σε μεγάλες δεξαμενές. Εκεί ηρεμεί και οι κροκίδες κατακάθονται στον πυθμένα.
5. Φιλτράρισμα: Το νερό περνά μέσα από φίλτρα, που συγκρατούν τα πολύ μικρά και ελαφριά σωματίδια που δεν έγιναν κροκίδες.
6. Μεταχλωρίωση: Προσθέτουν χλώριο για να καταστραφούν όποια μικρόβια υπάρχουν. Το νερό είναι πλέον καθαρό και υγειινό για να το πιούμε !

Μετά τον καθαρισμό του στη ΜΕΝ το νερό εισέρχεται στο δίκτυο ύδρευσης: Το δίκτυο αυτό είναι ένα δαιδαλώδες σύστημα που περιλαμβάνει μεγάλους αγωγούς, σωληνώσεις, βάνες, αλλά και αντλίες, πιεστικά συστήματα και δεξαμενές (υπόγειες, ή εξωτερικές σε σημεία ψηλά σε έναν οικισμό). Οι σωληνώσεις του δικτύου ύδρευσης φτάνουν μέχρι το “ρολόι” του νερού έξω από το σπίτι μας!

Την ευθύνη για τη λειτουργία της ΜΕΝ, όπως και για τη λειτουργία και συντήρηση του δικτύου ύδρευσης έχει η τοπική ΔΕΥΑ .

Ήξερες ότι στην Αττική το μήκος των σωληνώσεων του δικτύου ύδρευσης ξεπερνά τα 9.500 χιλιόμετρα;

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Επισκεπτόμαστε μια ΜΕΝ

Πολλές Μονάδες Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ) είναι ανοιχτές για επίσκεψη και κάποιες από αυτές κάνουν ειδικές ξεναγήσεις για μαθητές.

1. Επικοινώνησε με την ΔΕΥΑ της περιοχής σου και μάθε ποια ΜΕΝ μπορείτε να επισκεφτείτε με την τάξη σου.
2. Πριν την επίσκεψη, μελέτησε τα ενημερωτικά φυλλάδια και την ιστοσελίδα της ΜΕΝ, ενημερώσου και προετοίμασε τις ερωτήσεις σου, τι παραπάνω θα ήθελες να μάθεις;
3. Όταν φτάσεις στη ΜΕΝ ενημερώσου για τις διαδικασίες καθαρισμού του νερού και, εάν επιτρέπεται, τράβηξε φωτογραφίες από όλα τα στάδια.
4. Συμπλήρωσε επι τόπου το Φύλλο Εργασίας.
5. Μετά την επιστροφή σου, εντόπισε στη γειτονιά σου τμήματα του δικτύου ύδρευσης, π.χ. σωληνώσεις, βρύσες, σιφώνια, ρολόγια νερού, υδραγωγεία, δεξαμενές, κ.ά. Τράβηξε φωτογραφίες και ενημέρωσε τους δασκάλους σου εάν παρατηρήσεις κάποιο πρόβλημα.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Προβλήματα στο δίκτυο ύδρευσης της γειτονιάς

Διαπίστωσες κάποιο πρόβλημα στο δίκτυο ύδρευσης της περιοχής σου;
Υπήρξε κάτι που να δείχνει κακή συντήρηση ή διαρροή ή σπατάλη ή … ;

Ανέβασε εδώ μια φωτογραφία  ενός προβλήματος που διαπίστωσες με μία λεζάντα π.χ. «Σκουριασμένοι σωλήνες», «Υπάρχει διαρροή!» «Ο μετρητής δουλεύει μια χαρά» «Το καζανάκι τρέχει!» κλπ.

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τσαλαβούτα και εδώ

Αν θέλεις να διαπιστώσεις περισσότερα για το από προέρχεται το νερό που φτάνει στις ΜΕΝ πήγαινε εδώ.

Αν θέλεις να δεις τους τρόπους συνετής διαχείρισης του νερού στην πόλη πήγαινε Το νερό στην πόλη.

Αν θες να γυρίσεις στη Νερούπολη κλέισε (Χ) την κάρτα.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Γνωρίζουμε το γκρίζο νερό!

Τα σαπουνόνερα από την μπανιέρα, το νιπτήρα, αλλά και το πλυντήριο ρούχων τα ονομάζουμε «γκρίζο» ή ημι-ακάθαρτο νερό: Αυτό είναι το νερό που δεν έχει βρομίσει πολύ και μπορεί, σχετικά εύκολα, να καθαριστεί και να ξαναχρησιμοποιηθεί, όχι βέβαια για να το πιούμε ή να μαγειρέψουμε, αλλά για άλλες δευτερεύουσες χρήσεις.

Τα απόνερα από το νεροχύτη της κουζίνας και το πλυντήριο πιάτων είναι κι αυτά γκρίζο νερό. Όμως, επειδή περιέχουν υπολείμματα τροφίμων, λίπη και λάδια, η επεξεργασία τους είναι πιο σύνθετη, άρα και πιο ακριβή, από εκείνη που απαιτούν τα απλά σαπουνόνερα. Για να κρατηθεί χαμηλά το κόστος, τα περισσότερα σύγχρονα οικιακά συστήματα “γκρίζου” δεν δέχονται απόνερα της κουζίνας.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Πώς καθαρίζεται το γκρίζο νερό;

Η επεξεργασία του γκρίζου γίνεται με ένα αυτόματο κλειστό σύστημα που περιλαμβάνει σωλήνες, πιεστικές ανλίες, φίλτρα και δεξαμενές. Αρχικά τα σαπουνόνερα από το νιπτήρα και τη μπανιέρα οδηγούνται μέσα από σωλήνες σε ένα φίλτρο που συγκρατεί τα μεγάλα σωματίδια. Στη συνέχεια, το νερό οδηγείται σε δεξαμενές, όπου αερίζεται, ξανα-φιλτράρεται και προστίθενται σε αυτό απολυμαντικά ώστε να μην αναπτυχθούν μικρόβια. Τέλος, το νερό αποθηκεύεται σε μια δεξαμενή. Από εκεί, με μια αντλία οδηγείται στη χρήση για την οποία προορίζεται, ή εάν η δεξαμενή είναι γεμάτη διοχετεύεται στο δίκτυο αποχέτευσης.

Το σύστημα είναι κλειστό και λειτουργεί αυτόματα, ώστε σε κανένα στάδιο να μην μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με το νερό, για λόγους υγιεινής. Εμείς ελέγχουμε το κέντρο λειτουργίας και, απο καιρό σε καιρό, αλλάζουμε τα φίλτρα ανάλογα με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή.

Πώς χρησιμοποιείται το καθαρισμένο γκρίζο νερό;

Το γκρίζο νερό, αφού καθαριστεί μπορούμε να το επαναχρησιμοποιήσουμε σε χρήσεις όπου το νερό δεν χρειάζεται να είναι πεντακάθαρο, σαν κι’ αυτό που πλενόμαστε ή πίνουμε! Το χρησιμοποιούμε κυρίως στο καζανάκι, για την καθαριότητα της αυλής καθώς και για το πότισμα του κήπου: Ποτίζουμε με αυτό τα δέντρα και τα καλλωπιστικά φυτά, όχι όμως τα κηπευτικά, ώστε να μην έρθει σε απευθείας επαφή με τα φύλλα, που στη συνέχεια θα φάμε. Μάλιστα, θα πρέπει το πότισμα να γίνεται αυτόματα με μπεκάκια στη ρίζα του φυτού (αποφεύγουμε το λάστιχο και τα ανοιχτά αυλάκια ποτίσματος).

Ένα νοικοκυριό που ανακυκλώνει το γκρίζο νερό του, μπορεί να εξοικονομεί μέχρι και το 1/3 του νερού από το δίκτυο ύδρευσης!

ΕΡΩΤΗΣΗ

Συζητείστε στις ομάδες σας τα παρακάτω:

• Αφού πετυχαίνουμε τόση οικονομία με ένα συστήμα γκρίζου νερού γιατί δεν έχουμε όλοι στα σπίτια μας ένα τέτοιο συστήμα;
• Γιατί αποφεύγουμε να ποτίζουμε τα κηπευτικά με το επεξεργασμένο γκρίζο νερό;
• Γιατί όταν ποτίζουμε με επεξεργασμένο γκρίζο προτιμάμε το αυτόματο σύστημα ποτίσματος και αποφεύγουμε το λάστιχο και τα ανοιχτά αυλάκια ποτίσματος; 

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τσαλαβούτα και εδώ

Αν θέλεις να δεις που καταλήγουν τα αστικά λύματα πήγαινε εδώ!

Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για τη διαχείριση του νερού στην πόλη πήγαινε εδώ!

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΕΡΩΤΗΣΗ

Στις ομάδες σας να συζητήσετε τα εξής:

• Μέχρι πρόσφατα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ιδίως στα νησιά, το κάθε σπίτι είχε μια ( στέρνα ) που γέμιζε με το νερό της βροχής.
  Γιατί το έκαναν; Με ποιο τρόπο συγκέντρωναν το νερό της βροχής και πώς το χρησιμοποιούσαν;
• Σήμερα, στα νησιά μας και όχι μόνο, πολλά νέα κτήρια εφοδιάζονται με συστήματα συλλογής βρόχινου νερού.
  Γιατί το κάνουν; Πώς χρησιμοποιούν το συλλεγμένο νερό;
• Στις χώρες της βόρειας Ευρώπης πολλά οικοδομήματα όπως στάδια και αεροδρόμια είναι εξοπλισμένα με συστήματα συλλογής βρόχινου νερού.
  Γιατί το κάνουν ενώ δεν έχουν προβλήματα έλλειψης βροχών;

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Σύστημα συλλογής βρόχινου νερού

Ας δούμε σε τι εξυπηρετεί και πώς λειτουργεί καθένα απο τα στοιχεία ενός συστήματος βρόχινου νερού:

Επιφάνεια συλλογής: Μπορεί να είναι η κεραμοσκεπή, η ταράτσα ή ακόμα και η αυλή μας, αρκεί να την κρατάμε καθαρή.

Σήτα (φίλτρο): Μοιάζει με το σουρωτήρι της κουζίνας, ή τη σήτα για τα έντομα. Μπορεί να είναι μεταλλική ή πλαστική και ρόλος της είναι να απομακρύνει τα μικρά στερεά αντικείμενα που παρασύρει η βροχή, όπως φύλλα, κλαράκια, σκουπιδάκια, κ.ά.

Υδρορροή (ή λούκι): Μπορεί να είναι οριζόντια (ανοιχτός σωλήνας) ή κάθετη (κλειστός σωλήνας) και ο ρόλος είναι της είναι να οδηγεί το νερό από το ένα σημείο στο άλλο.

Φίλτρο με άμμο και πέτρες: Το νερό, περνώντας από εδώ, καθαρίζεται από τα πιο μικρά στερεά σωματίδια που μπορεί να περιέχει, όπως κόκκοι σκόνης και άμμου.

Δεξαμενή: Εδώ αποθηκεύεται το νερό της βροχής. Μπορεί να είναι πλαστική, μεταλλική ή τσιμεντένια. Μπορεί να βρίσκεται σε κάποιο σημείο της αυλής ή στο υπόγειο, ή να είναι θαμμένη κάτω απο τη γη και να φαίνεται μόνο το καπάκι της.

Αντλία: Αν η δεξαμενή είναι υπόγεια θα χρειαστούμε οπωσδήποτε μια ηλεκτρική αντλία ώστε να αντλήσουμε το νερό προς τα πάνω.

Σιφώνι υπερχείλισης. Αυτός ο σωλήνας συνδέει το πάνω μέρος της δεξαμενής με την αυλή (είναι ανοιχτός σε αυτό το άκρο). Ο ρόλος του είναι να “εκτονώνει” το επιπλεόν νερό σε περίπτωση που η δεξαμενή γεμίσει εντελώς.

Βάνα ελέγχου: Με τη βάνα αυτή κατευθύνουμε τη ροή του βρόχινου νερού είτε προς τη δεξαμενή είτε προς το δρόμο.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Στις ομάδες σας, να δώσετε απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα που αφορούν ένα σύστημα συλλογής βρόχινου νερού:

• Ακόμα και αν η δεξαμενή είναι υπόγεια γιατί δεν τη θάβουμε τελείως, αλλά πάντα φροντίζουμε να έχουμε πρόσβαση στο καπάκι της;
• Ποια εποχή του χρόνου ανοίγουμε και καθαρίζουμε το φίλτρο άμμου;
• Είδαμε ότι με τη βάνα ελέγχου επιλέγουμε αν θα κατευθύνουμε το νερό της βροχής προς τη δεξαμενή ή όχι. Πότε είναι ανεπιθύμητο το νερό της βροχής; 

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τι κερδίζουμε συλλέγοντας το νερό της βροχής;

Το βρόχινο νερό που συλλέγεται σε ένα σπίτι μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο καζανάκι της τουαλέτας, στο πότισμα, στην καθαριότητα της αυλής κ.α. Έτσι, με την χρήση του βρόχινου νερού έχουμε πολλά οφέλη:

(+) Μειώνουμε την κατανάλωση από το δίκτυο ύδρευσης.
(+) Μειώνουμε τον λογαριασμό του νερού.
(+) Μειώνουμε τον κίνδυνο πλημμύρας, μιας και το νερό δεν αφήνεται να κατακλύσει δρόμους και πεζοδρόμια.
(+) Αξιοποιούμε ένα καλής ποιότητας, αρκετά καθαρό νερό, που ειδάλλως θα πήγαινε χαμένο, θα κατέληγε στη θάλασσα.

Πέρα απο τα σπίτια μας, το βρόχινο νερό μπορεί επίσης να συλλεχθεί σε εγκαταστάσεις με μεγάλες επιφάνειες (π.χ. αεροδρόμια, γήπεδα, πλατείες), και κατόπιν να χρησιμοποιηθεί για πότισμα του αστικού πράσινου αλλά και για την άρδευση των καλλιεργειών.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Πόσο νερό μπορείς να συλλέξεις στο σχολείο σου;

 Αν το σχολείο σου διαθέτει δεξαμενή βρόχινου μπορείς εύκολα να υπολογίσεις πόσο νερό συλλέγει μέσα σε ένα χρόνο. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει δεξαμενή, μπορείς να υπολογίσεις πόσο βρόχινο νερό θα μπορούσε να συγκεντρωθεί, αν γνωρίζεις:

• το εμβαδόν της επιφάνειας συλλογής (ταράτσας) (σε τετραγωνικά μέτρα)*
• τη μέση βροχόπτωση της περιοχής σου (σε χιλιοστά ανά έτος mm/yr)**

Η ποσότητα του βρόχινου νερού που μπορεί να συγκεντρωθεί σε ένα χρόνο (σε κυβικά μέτρα) θα είναι περίπου:

Εμβαδόν (τ.μ.) Χ μέση ετήσια βροχόπτωση (mm) Χ 0,9 *** = …. κυβ.μ.

Θα χαρούμε πολύ αν μοιραστείς μαζί μας τα αποτελέσματά σου ! Μπορείς να τα στείλεις εδώ info@medies.net

* Μάθε το Εμβαδόν της ταράτσας από την Διεύθυνση του σχολείου σου ή υπολόγισέ το, μετρώντας περιμετρικά το κτήριο.
** Σε αυτήν την ιστοσελίδα θα βρεις την μέση ετήσια βροχόπτωση της περιοχής σου (σε χιλιοστά).
*** Επειδή πάντα υπάρχουν κάποιες διαρροές και απώλειες (π.χ. εξαιτίας της εξάτμισης στην επιφάνεια συλλογής) χρησιμοποιούμε έναν «συντελεστή απορροής» που εξαρτάται από το υλικό της επιφάνειας συλλογής. Ο συντελεστής είναι 0,9 για τσιμεντένιες επιφάνειες και 0,75 έως 0,9 για οροφές στρωμένες με πίσσα, κ.λπ.

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Δες εδώ ένα σύντομο animation που εξηγεί πώς λειτουργεί το σύστημα του βρόχινου νερού που έχει τοποθετηθεί σε ένα Δημοτικό Σχολείο στη Μάλτα.

Τσαλαβούτα και εδώ

Αν θέλεις να κάνεις ένα πείραμα για τον υδρολογικό κύκλο πήγαινε εδώ!
Αν θέλεις να δεις πότε μια βροχή οδηγεί σε πλημμύρα πήγαινε εδώ!
Αν θέλεις να ενημερωθείς για το πώς διαχειριζόμαστε τα νερά της βροχής (όμβρια) σε μια πόλη πήγαινε εδώ!

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΕΡΩΤΗΣΗ

Να συζητήσετε στην τάξη γιατί μπορεί να συμβαίνουν οι πλημμύρες.

• Έχει ποτέ συμβεί κάποια καταστροφική πλημμύρα στην περιοχή που μένεις;
• Ήταν κάτι που συνέβη μία μόνο φορά ή επαναλαμβάνεται τακτικά;
• Πιστεύεις ότι οι πλημμύρες είναι πιο καταστροφικές στις πόλεις ή στην ύπαιθρο και γιατί;
• Με ποιο τρόπο μπορεί να συνδέονται τα μικρά σκουπίδια που πετάνε οι απρόσεκτοι διαβάτες στους δρόμους μιας πόλης με μια μελλοντική πλημμύρα στην πόλη αυτή;

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Γιατί πλημμυρίζουμε;

Όταν ξεσπά μια έντονη καταιγίδα ακούμε συχνά από τα δελτία ειδήσεων για πλημμύρες και καταστροφές, ιδίως στις πόλεις.

Στην πόλη εύκολα μπορείς να δεις τις «παρεμβάσεις» μας που επηρεάζουν τον κύκλο του νερού: λιγοστό πράσινο, κτήρια σχεδόν παντού, το τσιμέντο και η άσφαλτος να κυριαρχούν. Τα υλικά αυτά έχουν σχετικά μικρή υδατοπερατότητα, δηλαδή δεν επιτρέπουν στο νερό να τα διαπεράσει. Έτσι, όταν βρέχει σε μια πόλη:

• το περισσότερο νερό κυλά στην επιφάνεια (επιφανειακή απορροή),
• λίγο μόνο απορροφάται από το έδαφος (επιφανειακή απορρόφηση),
• κι ακόμα λιγότερο περνά σε βαθύτερα στρώματα και εμπλουτίζει τα υπόγεια νερά (διήθηση).

Τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας και της κλιματικής αλλαγής,  οι καταιγίδες γίνονται όλο και πιο «ακραίες», που σημαίνει ότι μεγάλη ποσότητα νερού πέφτει καταρρακτωδώς μέσα σε λίγες ώρες. Όταν η βροχή δεν προλαβαίνει να απορροφηθεί επαρκώς από το έδαφος ή τους αγωγούς του δικτύου ομβρίων, πλημμυρίζει δρόμους, συνοικίες και κτήρια …

Τα ποτάμια αλλά και οι χείμαρροι και τα ρέματα, όπου υπάρχουν, προσφέρουν διόδους εκτόνωσης του νερού σε μια πόλη γεμάτη με αδιαπέραστες επιφάνειες. Είναι λογικό περιοχές με μπαζωμένα ρέματα να πλημμυρίζουν εύκολα όταν βρέχει!

Η τάση που ακολουθείται πλέον στην Ευρώπη είναι να έχουν οι πόλεις ανοιχτά ρέματα, δηλαδή μη τσιμεντωμένες (μη εγκιβωτισμένες) διαδρομές οι οποίες θα ενώνουν τους γύρω ορεινούς όγκους με τα πάρκα και τελικά με τη θάλασσα. Πέρα από την αντιπλημμυρική προστασία που προσφέρουν, τα ρέματα λειτουργούν ως «πράσινες νησίδες» μέσα ή γύρω από τις πόλεις. Προσφέρουν καταφύγιο σε ζώα, πουλιά, έντομα και φυτά, κι έτσι διατηρούν την βιοποικιλότητα της περιοχής.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Πείραμα για την φυτοκάλυψη

Στις ομάδες σας να κάνετε το παρακάτω πείραμα για να εξετάσετε πώς επηρεάζει η βλάστηση (φυτοκάλυψη) την απορρόφηση του βρόχινου νερού από το έδαφος.

1. Συγκέντρωσε όλα τα υλικά.
2. Με τη βοήθεια ενός μεγάλου, άνοιξε μια μικρή τρύπα σε μία γωνία του πάτου της κάθε γλάστρας.
3. Γύρω από την τρύπα στη μέσα πλευρά της γλάστρας στερέωσε ένα κομμάτι τούλι (για να μη φεύγει το χώμα) με λίγες πέτρες (για να στραγγίζει το νερό).
4. Γέμισε τις δύο γλάστρες με την ίδια ποσότητα χώματος.
5. Φύτεψε σπόρους μόνο στη μία γλάστρα.
6. Χρησιμοποίησε δύο τούβλα για να να στερεώσεις τις γλάστρες με την ίδια κλίση (περίπου 35°) και τοποθέτησέ τις σε ένα ηλιόλουστο σημείο, που όμως να μην είναι εκτεθειμένο στη βροχή και τον αέρα.
7. Να ποτίζεις τις δύο γλάστρες με την ίδια ποσότητα νερού, δύο φορές την εβδομάδα για τρεις εβδομάδες τουλάχιστον. Να ποτίζεις αργά, με το ποτιστήρι, ώστε να μην χύνεται το νερό έξω.  Σε κάθε πότισμα να μετράς τον όγκο του νερού ποτίσματος και τον όγκο που βγαίνει από την τρυπούλα της κάθε γλάστρας.

Γιατί θα πρέπει οι γλάστρες να είναι τοποθετημένες σε μέρος που δεν το πιάνει η βροχή; 

Καθώς αναπτύσσονται οι σπόροι πώς μεταβάλλεται ο όγκος του νερού που βγαίνει από την τρυπούλα σε κάθε πότισμα; Πως το εξηγείτε;

Αν οι σπόροι δεν αναπτυχθούν γρήγορα, συνεχίστε το πείραμα για περισσότερες εβδομάδες.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Πείραμα για την υδατοδιαπερατότητα

Στις ομάδες σας συγκεντρώστε μικρά επίπεδα κομμάτια από τα εξής υλικά: τσιμέντο, κεραμικό, ξύλο, αλουμίνιο, πλαστικό, γεωύφασμα.*

Η κάθε ομάδα να εξετάσει ένα υλικό, ως προς την υδατοπερατότητάτου.

1. Γέμισε το σταγονόμετρο με νερό.
2. Στερέωσε το υλικό σε οριζόντια θέση, και ρίξε στην επιφάνειά του λίγες σταγόνες νερού με το σταγονόμετρο.
3. Περίμενε λίγα λεπτά και παρατήρησε πώς συμπεριφέρεται το υλικό με το νερό. Θα το χαρακτήριζες ως υδατοπερατό;
4. Παρουσίασε τα αποτελέσματά σου στις υπόλοιπες ομάδες.
5. Ανάλογα με τα αποτελέσματά σας, χωρίστε τα υλικά σε κατηγορίες.

* Το γεωύφασμα είναι ένα συνθετικό ύφασμα που μπορεί να είναι αραιής ύφανσης (διαπερατό στο νερό, χρησιμοποιείται π.χ. στα φυτώρια) ή πυκνής ύφανσης (αδιαπέραστο στο νερό, χρησιμοποιείται ως μονωτικό στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων – ΧΥΤΑ).

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Διάβασε ένα άρθρο στον τύπο για πώς το έργο «Οι κήποι της βροχής στη Θεσσαλονίκη» θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα των πλημμυρών.

Τσαλαβούτα και εδώ

Αν θες να δεις πως μπορούμε να αξιοποιήσουμε το βρόχινο νερό πήγαινε εδώ.

Αν θες να ανακαλύψεις πώς η κλιματική αλλαγή και οι πλημμύρες συνδέονται πήγαινε εδώ .

Αν θες να επιστρέψεις στη νερούπολη κλέισε (Χ) το παράθυρο.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν τα διαφορετικά “είδη” νερού, ανάλογα με την προέλευση και τις χρήσεις τους, δίνοντάς τους διαφορετικά “χρώματα”. Συζητείστε στις ομάδες σας τα εξής:

• Έχεις ακούσει ποτέ για το “μαύρο νερό”;  Τι νομίζεις πως σημαίνει;
• Σε τι διαφέρει το “μαύρο” από το “γκρίζο” νερό;
• Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το μαύρο νερό αφού καθαριστεί, και αν ναι σε ποια χρήση;
• Ποια άλλα χρώματα χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να διακρίνουν τα διάφορα είδη νερού;  

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Η επεξεργασία των λυμάτων στον Βιολογικό Καθαρισμό

Το “μαύρο” νερό δεν είναι άλλο από τα αστικά λύματα, δηλαδή τα νερά της τουαλέτας. Σε μια πόλη, τα υγρά λύματα μέσα από το δίκτυο αποχέτευσης μεταφέρονται από τα σπίτια, γραφεία, καταστήματα, κ.ά. στον Βιολογικό Καθαρισμό.

Στον Βιολογικό τα λύματα περνούν διαδοχικά από τις εξής διαδικασίες:

Α) Κοσκίνισμα: Τα λύματα οδηγούνται σε ανοιχτές δεξαμενές που τις διαπερνούν κάθετα μεγάλες σχάρες, φαντάσου τες σαν τεράστιες χτένες. Με αυτό τον τρόπο συγκρατούνται τα μεγάλα στερεά αντικείμενα (π.χ. πανιά, πλαστικά, ξύλα). Η διαδικασία ονομάζεται και σχάρισμα απο τη λέξη σχάρα.

Β) Πρωτοβάθμια καθίζηση: Τα λύματα περνούν σε δεξαμενές όπου ηρεμούν και τα βαρύτερα υλικά κατακάθονται στον πυθμένα, με τη μορφή λάσπης.

Γ) Αερισμός: Στα λύματα υπάρχουν μικροοργανισμοί αλλά και οργανικές ουσίες (του άνθρακα). Οι μικροοργανισμοί αυτοί, με το οξυγόνο που τους δίνεται στις δεξαμενές αερισμού, μεγαλώνουν γρήγορα, πολλαπλασιάζονται και για να τραφούν καταναλώνουν τις οργανικές ουσίες. Έτσι, χάρη στους μικροοργανισμούς, τα λύματα καθαρίζονται. Καθώς πληθαίνουν και βαραίνουν, οι μικροοργανισμοί αρχίζουν να συνενώνονται μεταξύ τους.

Δ) Τελική καθίζηση: Σε αυτή τη δεξαμενη οι μικροοργανισμοί κατακάθονται  (ως κροκίδες). Μάλιστα, ένα μέρος τους στέλνεται πίσω στην δεξαμενή αερισμού για να «βοηθήσει» τους εκεί μικροοργανισμούς στην κατανάλωση των οργανικών ουσιών. Η δεξαμενή καθίζησης είναι κι αυτή ανοιχτή και σιγά σιγά γεμίζεται μέχρι επάνω, ώστε να ξεχειλίσει. Το υγρό που ξεχειλίζει από αυτήν είναι πια απαλλαγμένο από τις οργανικές ουσίες.

Ε) Χλωρίωση: Για να βεβαιωθούμε ότι δεν έχουν απομείνει μικροοργανισμοί στο νερό, του προσθέτουμε χλώριο, που τους καταστρέφει.

Τα “προϊόντα” του Βιολογικού Καθαρισμού

Το “ανακτημένο νερό”, δηλαδή το νερό που προκύπτει μετά από την επεξεργασία στη μονάδα του Βιολογικού, οδηγείται συνήθως σε κάποιο υδάτινο σώμα (στη θάλασσα ή σε ποτάμι) χωρίς να διατρέχει κίνδυνος μόλυνσης ή ρύπανσης. Όμως, αυτή η πρακτική είναι μεγάλη σπατάλη, αφού το νερό αυτό είναι κατάλληλο για διάφορες χρήσεις, αρκεί να καλύπτει συγκεκριμένα κριτήρια σχετικά με την ποιότητά του. Για παράδειγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο πότισμα των πάρκων μιας πόλης, κάποιων καλλιεργειών, αλλά και στα εργοστάσια για ψύξη. Επιπλέον,  η λάσπη που παράγεται από τον Βιολογικό Καθαρισμό μπορεί να αξιοποιηθεί ως λίπασμα ή καύσιμο.

• Ήξερες ότι Βιολογικοί Καθαρισμοί (ή μονάδες επεξεργασίας των λυμάτων) είναι υποχρεωτικοί για όλους τους δήμους της χώρας; Αλλά και οι μεγάλες βιομηχανίες και επιχειρήσεις (π.χ. ξενοδοχεία) είναι υποχρεωμένες να επεξεργάζονται τα λύματά τους σε δικές τους εγκαταστάσεις.
• Σε ποια Μεσογειακή χώρα το 80% του ανακτημένου νερού των λυμάτων χρησιμοποιείται για πότισμα στη γεωργία;
  Σου δίνουμε ένα στοιχείο: ενώ αυτή η χώρα είναι σχεδόν άνυδρη, έχει αναπτύξει τέτοια τεχνολογία ανάκτησης νερού, ώστε σταδιακά μετατρέπει την έρημο σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Πολλά από τα κηπευτικά που εισάγονται στη χώρα μας προέρχονται από αυτή τη χώρα.  

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Επίσκεψη στον Βιολογικό

Με τους συμμαθητές σου οργανώστε μια επίσκεψη στη μονάδα Βιολογικού Καθαρισμού της πόλης σας.

ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

• Παρατήρησε στο χάρτη που βρίσκεται ο Βιολογικός Καθαρισμός. Για ποιο λόγο νομίζεις ότι επιλέχθηκε αυτή η τοποθεσία;
• Επισκέψου την ιστοσελίδα του Βιολογικού και ενημερώσου για τα στάδια καθαρισμού.

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

• Επί τόπου, κράτησε σημειώσεις και τράβηξε φωτογραφίες από όλα τα στάδια της επεξεργασίας των λυμάτων.
• Σε τι διαφέρει ο παραγματικός Βιολογικός απο αυτόν που μελέτησες στο σχέδιο στα ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ; Λείπει κάποιο στάδιο απο τον πραγματικό Βιολογικό, ή αντίθετα συνάντησες κάποια διεργασία που δεν είχε συμπεριληφθεί στο σχέδιο;
• Ρώτησε το προσωπικό που καταλήγει το ανακτημένο νερό, στη θάλασσα ή σε ποτάμι ή κάπου αλλού; Μήπως επαναχρησιμοποιείται με κάποιο τρόπο, και αν ναι, πώς; Επίσης μάθε αν και πώς αξιοποιείται η λάσπη που προκύπτει.
• Συμπλήρωσε το Φύλλο Εργασίας επί τόπου.

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Σ’ αυτόν το σύνδεσμο μπορείς να μάθεις περισσότερα για την επεξεργασία των λυμάτων

Τσαλαβούτα και εδώ
Αν θέλεις να ανακαλύψεις πως μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν τα σαπουνόνερα πήγαινε εδώ.

Αν θέλεις να δεις το ρόλο της επεξεργασίας των λυμάτων στη διαχείριση του νερού μιας πόλης πήγαινε εδώ.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Οι διαδρομές στον κύκλο του νερού

Στον πλανήτη μας, το νερό κινείται ασταμάτητα μέσα στον υδρολογικό κύκλο, γνωστό και ως «κύκλο του νερού».

Το νερό εξατμίζεται εξαιτίας της ηλιακής ακτινοβολίας, κυρίως από τη θάλασσα, τις λίμνες, τα ποτάμια, αλλά ακόμη και από το έδαφος και τα φυτά (από τα στόματα των φύλλων με τη διαπνοή). Καθώς οι υδρατμοί ανεβαίνουν στην ατμόσφαιρα ψύχονται, υγροποιούνται και επιστρέφουν στη γη ως βροχή, χιόνι, χαλάζι, πάχνη κ.ά. (με μια λέξη “κατακρημνίσεις”). Οι κατακρημνίσεις ρέουν στην επιφάνεια της γής σε ρυάκια, χειμάρρους ή και μεγάλα ποτάμια, καταλήγοντας στις λίμνες ή τη θάλασσα. Βέβαια, ένα μέρος από τις κατακρημνίσεις προσροφάται από το έδαφος και είτε απορροφάται απο τις ρίζες των φυτών, είτε κινείται καθοδικά ανάμεσα στα πετρώματα, σχηματίζοντας τα υπόγεια νερά. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το νερό δεν ποτίζει μόνο τα φυτά, αλλά διαλύει και τους μεταφέρει διαλυμένες όλες τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζονται από το έδαφος. Το υπόγειο νερό ακολουθεί τις δικές του διαδρομές κάτω απο τη γη, σχηματίζοντας τους (υδροφορείς) και μπορεί να αναβλύσει στην επιφάνεια από πηγές  ή να καταλήξει, υπογείως, στη θάλασσα.

Κι έτσι ο κύκλος ‘ξεκινά ξανά…’  ή πιο σωστά ο κύκλος ‘συνεχίζεται…’ μιας και ο κύκλος του νερού, όπως κάθε κύκλος, δεν έχει αρχή και τέλος.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Συζήτησε με τους συμμαθητές σου τα παρακάτω:

• Καθώς κολυμπάς στη θάλασσα έχεις προσέξει ότι σε κάποια σημεία το νερό είναι πιο κρύο κι αλλού πιο ζεστό; Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό;
• Γιατί το νερό ονομάζεται “παγκόσμιος διαλύτης” ; 
• Οι επιστήμονες λένε ότι ο υδρολογικός κύκλος είναι το φυσικό σύστημα ανακύκλωσης του νερού στη Γη. Γιατί;
• Είναι δυνατόν το νερό που ήπιες εσύ σήμερα να το είχε πιει κάποτε ένας δεινόσαυρος;

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Ο κύκλος του νερού με ένα μοντέλο

Στις ομάδες σας να κάνετε το παρακάτω πείραμα:

1. Ζέστανε λίγο νερό (περίπου μισό ποτήρι) σε ένα βραστήρα ή μπρίκι.
2. Άδειασε στο μεγάλο μπολ το ζεστό νερό και πρόσθεσε λίγο αλάτι.
3. Τοποθέτησε το στεγνό μικρό μπολ μέσα στο μεγάλο, με προσοχή ώστε να μην πέσει καθόλου νερό μέσα στο μικρό.
4. Κάλυψε το μεγάλο μπολ με τη μεμβράνη. Φρόντισε η μεμβράνη να μην έχει κενά, να εφάπτεται όσο το δυνατόν καλύτερα στο χείλος του δοχείου (μπορείς να τη στερεώσεις με ένα λαστιχάκι).
5. Τοποθέτησε την πετρούλα στο κέντρο της μεμβράνης, ακριβώς επάνω απο το μικρό μπολ.
6. Περίμενε περίπου 5 λεπτά. Τι παρατηρείς;
7. Αφαίρεσε τη μεμβράνη και δοκίμασε τη γεύση που έχει το νερό που έπεσε στο μικρό μπολ. Είναι αλμυρό; Πως το εξηγείς;
   Φρόντισε να είναι καθαρά τα σκεύη που θα χρησιμοποιήσεις!  
8. Συμπλήρωσε το Φύλλο Εργασίας.

Επανέλαβε τα βήματα 1 ως 6, προσθέτοντας αυτή τη φορά λίγες σταγόνες νερομπογιάς στο νερό του μεγάλου μπολ. Τι παρατηρείς; Πώς «συμπεριφέρεται» η νερομπογιά; Είναι άχρωμο το νερό που στάζει στο μικρό μπολ; Πώς το εξηγείς;

Συμπλήρωσε και πάλι το Φύλλο Εργασίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Ανθρώπινες παρεμβάσεις στον κύκλο του νερού

Από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι και σήμερα οι άνθρωποι προσπαθούμε να συλλέξουμε το νερό, ώστε να καλύψουμε τις ανάγκες μας για το πότισμα των καλλιεργειών, τα νοικοκυριά, τις βιοτεχνίες, κ.λπ. Έτσι, κατασκευάζουμε κανάλια και φράγματα, αποστραγγίζουμε έλη και υγροτόπους, κάνουμε γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη, εκτρέπουμε ποτάμια και μεταφέρουμε το νερό στις μεγάλες πόλεις, συχνά απο πολύ μακριά.

Από την άλλη πλευρά, κάθε φορά που χρησιμοποιούμε το νερό στα σπίτια μας, στα ποτίσματα ή στα εργοστάσια το ρυπαίνουμε, το υποβαθμίζουμε.

Ατομικά και κατόπιν στις ομάδες σας, να συζητήσετε τα εξής:

• Σκέψου μια ανθρώπινη δραστηριότητα που θεωρείς ότι επηρεάζει τον υδρολογικό κύκλο. Κράτησε σημειώσεις.
• Έχει αυτή η δραστηριότητα κάποια σχέση με την καθημερινότητά σου; Με ποιο τρόπο μπορεί να σχετίζονται;
• Έχει η δική σου προσωπική καταναλωτική συμπεριφορά κάποιον αντίκτυπο στον υδρολογικό κύκλο;
• Υπάρχει κάποια συνήθειά σου που θα μπορούσες να αλλάξεις ώστε να μειώσεις το “υδατικό σου αποτύπωμα” ;

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Εδώ θα βρεις ένα video clip του κύκλου του νερού.

Τσαλαβούτα και εδώ

Αν θες να κάνεις ένα ακόμα πείραμα και να διερευνήσεις γιατί πλημμυρίζουμε πήγαινε εδώ.

Αν θες να βγεις και να “καταγράψεις” το νερό στον τόπο σου πήγαινε εδώ.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τα αέρια του θερμοκηπίου σε μια “πίτα”

Στο διάγραμμα βλέπουμε τους κύριους τομείς που εκλύουν αέρια του θερμοκηπίου, παγκοσμίως.

Πώς ακριβώς παράγονται τα αέρια του θερμοκηπίου σε καθέ “κομμάτι” της πίτας;

• Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας: Αέρια παράγονται από την καύση ορυκτών καυσίμων π.χ. λιγνίτη, πετρελαίου κλπ. για να πάρουμε την ηλεκτρική ενέργεια που φτάνει στα σπίτια μας  (21,3%).
• Βιομηχανία: Αέρια παράγονται από την καύση π.χ. πετρελαίου στα εργοστάσια (17%).
• Μεταφορές: Αέρια παράγονται κάθε φορά που καίμε κάποιο καύσιμο π.χ. βενζίνη, πετρέλαιο κ.λπ. για τις οδικές, σιδηροδρομικές, αεροπορικές και θαλάσσιες μετακινήσεις μας (14%).
• Αγροτικά παραπροϊόντα: Αέρια του θερμοκηπίου, και ιδίως μεθάνιο, παράγονται π.χ. από τις ρυζοκαλλιέργειες αλλά και από την εκτροφή ζώων (13%).
• Επεξεργασία ορυκτών καυσίμων: Αέρια παράγονται κατά την εκχύλιση, διύλιση και τη μεταφορά των ορυκτών καυσίμων (11%).
• Οικιακές και εμπορικές πηγές: Αέρια παράγονται απο τις καύσεις π.χ. για το φωτισμό των πόλεων (10,3%).
• Χρήσεις γης και καύση βιομάζας: Αέρια παράγονται π.χ. από την καύση ξύλου αλλά και αγροτικών υπολειμμάτων (βιομάζα) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ενέργειας (10%).
• Επεξεργασία αποβλήτων: Αέρια παράγονται π.χ. όταν καίμε ή όταν θάβουμε τα σκουπίδια (3,4%).

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η κάθε χώρα … την πίτα της !

Εξετάσαμε πιο πριν  την “παγκόσμια πίτα”. Βέβαια, για κάθε χώρα, τα πράγματα είναι διαφορετικά, τόσο ως προς το συνολικό “μέγεθος” της πίτας (= συνολικές εκπομπές αερίων της χώρας), όσο και στο κάθε “κομμάτι” (= τομέας που παράγει αέρια).

Για παράδειγμα, η Ελλάδα έχει μεγαλύτερη συνολική πίτα απο την Πορτογαλία και μικρότερη απο το Βέλγιο, αντίστοιχα, παρόλο που οι τρεις χώρες έχουν περίπου τον ίδιο πληθυσμό. Οι πίτες των τριών χωρών διαφέρουν και στη σύσταση. Ενώ η χώρα μας έχει πολύ μικρές εκπομπές απο τη βιομηχανία, ο κύριος τομέας εκπομπών είναι οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη, με ποσοστό που φτάνει το 40%!

Στις ομάδες σας να συζητήσετε τα παρακάτω:

• Πόσο δύσκολο είναι όλες οι χώρες του κόσμου να συμφωνήσουν σε κοινές δράσεις για το κλίμα, που σημαίνει να “μικρίνουν” τις πίτες τους (εκπομπές αερίων) στο σύνολό τους αλλά και στα επιμέρους τα κομμάτια τους;
• Θεωρείς ότι όλες οι χώρες θα πρέπει να πάρουν τα ίδια μέτρα, ανεξάρτητα από το μέγεθος της πίτας τους;
• Τι μέτρα θα πρέπει να πάρει η Ελλάδα για να μειώσει το “κομμάτι” του λιγνίτη που είναι και το μεγαλύτερο; 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Μειώνουμε τις εκπομπές

Για να μειωθούν οι εκπομπές χρειάζεται δράση σε πολλά μέτωπα, από το πιο μεγάλο έως το πιο μικρό και καθημερινό. Η αλλαγή της προσωπικής σου συμπεριφοράς είναι στη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις να πάρουν επειγόντως γενναίες αποφάσεις για το κλίμα.

Στις ομάδες σας, για καθέναν από τους παρακάτω τομείς, να προτείνετε δύο παραδείγματα δράσεων που μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών:
α) σε προσωπικό επίπεδο, και
β) σε επίπεδο χώρας (μια πολιτική, νομοθεσία κλπ).

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τι κάνουν οι χώρες για την κλιματική αλλαγή

Το 2015 οι ηγέτες 200 χωρών πήραν μια ιστορική απόφαση στο Παρίσι. Συμφώνησαν να λάβουν μέτρα, ώστε να μην αυξηθεί η θερμοκρασία του πλανήτη παραπάνω από 2°C (σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα), που θεωρείται το κατώτατο ασφαλές όριο από τους επιστήμονες. Παραπάνω αύξηση θα είναι καταστροφική.

Αν σκεφτούμε ότι, σύμφωνα με τις μετρήσεις, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει ήδη ανέβει κατά 1,2°C, τα περιθώριά μας στενεύουν δραματικά.

Κλιματική Δικαιοσύνη

Είδαμε ότι δεν συμβάλλουν όλες οι χώρες το ίδιο στην κλιματική αλλαγή, ούτε δέχονται όλες τις ίδιες επιπτώσεις του φαινομένου. Για παράδειγμα, οι χώρες της Αφρικής που είναι ευάλωτες σε ξηρασίες και πλημμύρες, συνεισφέρουν μόλις το 3% των αερίων παγκοσμίως. Αντίθετα, Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, με περίπου τον ίδιο πληθυσμό όσο η Αφρική, μαζί ευθύνονται για τα 2/3 των εκπομπών. Είναι ξεκάθαρο ότι οι πλούσιες χώρες του πλανήτη απολαμβάνουν έναν καταναλωτικό τρόπο ζωής εις βάρος των φτωχότερων.

Δυστυχώς οι ανισότητες υπάρχουν και μέσα στην κάθε χώρα: Οι φτωχότεροι πολίτες μιας χώρας συνήθως μένουν σε μικρά σπίτια, έχουν μικρού κυβισμού αυτοκίνητα κλπ., άρα ευθύνονται λιγότερο για τις εκπομπές αερίων. Κι όμως είναι εκείνοι που πλήττονται περισσότερο. Για παράδειγμα, μπορεί να μένουν σε υποβαθμισμένες περιοχές ευάλωτες σε πλημμύρες, ή στον καύσωνα, απλά γιατί δεν έχουν τα χρήματα να μετακομίσουν σε καλύτερες.

Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου τα παραπάνω στις δράσεις που αποφασίζουμε να αναλάβουμε, ώστε να μειώσουμε όσο μπορούμε αυτές τις ανισότητες.

ΗΠΑ και Κλίμα

Δυστυχώς το 2017, οι ΗΠΑ, ένας από τους μεγαλύτερες ρυπαντές παγκοσμίως, δήλωσαν επίσημα ότι θα αποσύρουν την υπογραφή τους από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, προκειμένου να υπερασπιστούν τον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Στα τρία χρόνια που θα διαρκέσει η διαδικασία απόσυρσης και με τις διεθνείς πιέσεις που δέχεται η χώρα, ελπίζουμε να αλλάξει γνώμη. Ήδη αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ, δήλωσαν ότι παραμένουν στη Συμφωνία του Παρισιού.

Σε κάθε περίπτωση, όλες οι υπόλοιπες χώρες του πλανήτη έχουν πειστεί και είναι αποφασισμένες να δράσουν για να ανακόψουν κλιματική αλλαγή. Η σταδιακή μας στροφή από τα ορυκτά καύσιμα στις Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) είναι μονόδρομος.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Είδαμε ότι η αλλαγή της προσωπικής σου συμπεριφοράς είναι απαραίτητη αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται να είσαι σε εγρήγορση, να ενημερώνεσαι συνεχώς, να ενημερώνεις τους άλλους και να ασκείς πίεση στα κέντρα αποφάσεων.Δράση για το κλίμα στο σχολείοΣτις ομάδες σας απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις και συμπληρώστε τον πίνακα:

• Ποιες συγκεκριμένες δράσεις μπορούν να αναλάβουν τα διάφορα μέλη της σχολικής κοινότητας για το κλίμα;
• Εσείς οι ίδιοι πως μπορείτε να τους παρακινήσετε;

Μην μείνεις στην απλή καταγραφή, ανέλαβε δράση!Χρησιμοποίησε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να διαδώσεις το μήνυμα στους φίλους σου αλλά και να ασκήσεις πίεση στις κυβερνήσεις να πάρουν γενναίες αποφάσεις για το κλίμα.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Μια κάρτα για το κλίμα

Σκέψου κάποιον/α που θες να επηρεάσεις ώστε να έχει μια περισσότερο φιλική για το κλίμα συμπεριφορά. Μπορεί να είναι ένας φίλος σου, ένα μέλος της οικογένειάς σου, ακόμα και ο Δήμαρχος της πόλης σου ή ο πρωθυπουργός της χώρας, αλλά θα πρέπει να είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο.

Στείλε μια κάρτα στο πρόσωπο αυτό για να τον/την πείσεις να αλλάξει συμπεριφορά. Μπορείς να ζωγραφίσεις τη μια της πλευρά και να γράψεις το μήνυμά σου στην πίσω πλευρά.

Φωτογράφισε την κάρτα σου και ανέβασέ την ΕΔΩ!
Θα χαρούμε πολύ αν τη μοιραστείς μαζί μας !

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Αν θες να μάθεις τις επιδόσεις των χωρών σε εκπομές αερίων του θερμοκηπίου πήγαινε εδώ.

Τσαλαβούτα κι εδώ

Στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, δύο συστήματα με τα οποία μπορούμε να εξοπλίσουμε στα σπίτια μας ή και το σχολείο είναι το σύστημα βρόχινου και το σύστημα γκρίζου νερού.

Αν θες να μάθεις για το σύστημα συλλογής βρόχινου νερού πήγαινε εδώ.

Αν θες να μάθεις για το σύστημα γκρίζου νερού πήγαινε εδώ.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Το θερμοκήπιο

Έχεις βρεθεί ποτέ μέσα σε ένα θερμοκήπιο μια κρύα ημέρα του χειμώνα;

Μπορεί έξω να κάνει κρύο, αλλά μέσα στο θερμοκήπιο τα καταπράσινα φυτά ευδοκιμούν στη ζεστασιά από τον ήλιο.

Τα θερμοκήπια κατασκευάζονται από γυαλί ή πλαστικό και είναι σχεδιασμένα ώστε να συγκρατούν τη θερμότητα στο εσωτερικό τους.

Το “φαινόμενο του θερμοκηπίου”

Η  ατμόσφαιρα της Γης παγιδεύει τις ακτίνες του ήλιου, όπως ακριβώς ένα θερμοκήπιο. Από τις ακτίνες που εισέρχονται στην ατμόσφαιρα, ένα μέρος τους επιστρέφει στο διάστημα και ένα μέρος τους συγκρατείται εντός της και ζεσταίνει τη γη.

Εάν δεν υπήρχαν τα αέρια της ατμόσφαιρας που παγιδεύουν την θερμότητα από τον ήλιο, η μέση θερμοκρασία της Γης θα ήταν -18°C! (αντί για +15°C που είναι τώρα): Η Γη θα ήταν ένας νεκρός παγωμένος πλανήτης. Χάρη στα αέρια της ατμόσφαιρας και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δημιουργήθηκαν σταδιακά οι συνθήκες για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας, όπως την γνωρίζουμε σήμερα.

Γιατί αλλάζει το κλίμα;

Πόση ακριβώς θερμότητα θα μείνει μέσα στην ατμόσφαιρα και πόση θα διαφύγει στο διάστημα ρυθμίζεται από μια λεπτή ισορροπία, χάρη σε κάποια από τα αέρια της ατμόσφαιρας, μια ομάδα που λέγονται «αέρια του θερμοκηπίου ». Τα αέρια αυτά παράγονται, κυρίως με τις καύσεις των ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, λιγνίτης, κ.ά.), που χρησιμοποιούμε για να πάρουμε ενέργεια. Το πρόβλημα είναι ότι επειδή τις τελευταίες δεκαετίες καίμε όλο και περισσότερα ορυκτά καύσιμα για να καλύψουμε τις ανάγκες μας σε ενέργεια, πλέον ελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες από τα αέρια αυτά.

Η ευαίσθητη ισορροπία έχει διαταραχτεί και η ατμόσφαιρα της Γης παραζεσταίνεται… Το κλίμα της Γης αλλάζει.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Να συστηθούμε; Είμαστε τα αέρια του θερμοκηπίου!

Όπως και τ’ όνομά μας είμαστε όλα αέρια. Κάθε μόριο μας αποτελείται από τρία ή τέσσερα άτομο που συνδέονται χαλαρά μεταξύ τους. Καθώς αιωρούμαστε στην ατμόσφαιρα απορροφούμε τη θερμότητα από τις ακτίνες του ήλιου, η οποία μας κάνει να δονούμαστε. Κάποια στιγμή απελευθερώνουμε τη θερμότητα προς ένα γειτονικό μόριο ενός αερίου του θερμοκηπίου, το οποίο αρχίζει να δονείται κι αυτό κ.ο.κ.

Διοξείδιο του άνθρακα: Αποτελούμαι από ένα άτομο άνθρακα και δύο άτομα οξυγόνου.
Είμαι το πιο γνωστό αέριο του θερμοκηπίου. Θα με βρείτε στις καμινάδες των σταθμών της ΔΕΗ, των εργοστασίων και των τζακιών, στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων και τόσα άλλα μέρη. Ελευθερώνομαι στην ατμόσφαιρα κάθε φορά που καίγεται μια οργανική ουσία (με άνθρακα). Αντίθετα, τα δάση και οι ωκεανοί μπορούν να με απορροφήσουν από την ατμόσφαιρα.

Μεθάνιο: Έχω ένα άτομο άνθρακα που περιβάλλεται από τέσσερα άτομα υδρογόνου.
Προέρχομαι κι εγώ από την αποσύνθεση ενώσεων του άνθρακα και σε αντίθεση με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), εμένα σίγουρα με έχεις μυρίσει κάποια στιγμή!  Σχηματίζομαι στην κοιλιά όλων των ζώων, κάθε φορά που χωνεύουν και … πφφ … αλλά και από την επεξεργασία της κοπριάς, των σκουπιδιών και των βοθρολυμάτων. Με αποκαλούν και βιοαέριο κι αν οι άνθρωποι με «πιάσουν» πριν διαφύγω στην ατμόσφαιρα με χρησιμοποιούν σαν καύσιμο. Αλλά αν διαφύγω στην ατμόσφαιρα, κάθε μόριό μου μπορεί να κάνει χειρότερη ζημιά, ως αέριο του θερμοκηπίου, απ’ ότι το διοξείδιο του άνθρακα!

(υπ) Οξείδιο του αζώτου: Έχω δύο άτομα αζώτου και ένα άτομο οξυγόνου.
Εγώ κι οι συγγενείς μου προερχόμαστε κυρίως από τα λιπάσματα με άζωτο που χρησιμοποιούν οι αγρότες στις καλλιέργειες. Έχουμε βλέπετε το άζωτο στο μοριό μας, το οποίο το χρειάζονται τα φυτά για να συνθέσουν άμυλο και να αναπτυχθούν γρήγορα. Οι αγρότες λοιπόν μας διαλύουν σε νερό και ποτίζουν τις καλλιέργειές τους. Καμιά φορά οι αγρότες το παρακάνουν με τα λιπάσματα, κι έτσι εγώ και οι συγγενείς μου κατακλύζουμε τα εδάφη και τα υπόγεια νερά. Ε, μετά, είναι πολύ εύκολο, από το έδαφος … ένα τσουπ … και πηδάμε στην ατμόσφαιρα!

Νερό (υδρατμοί): Αποτελούμαι από ένα άτομο οξυγόνου και δύο άτομα υδρογόνου.
Δεν το περιμένατε ε; Κι όμως, και εμείς, δηλαδή τα σύννεφα κι οι υδρατμοί συγκρατούμε κάποια θερμότητα στην ατμόσφαιρα. Βέβαια, όπως ξέρετε όλοι, δεν μένουμε και πολύ εκεί πάνω. Όλο και κάποιο αεράκι θα μας παρασύρει, θα μας παγώσει και σύντομα θα πέσουμε πίσω στη γη σαν βροχή, αλλά και χιόνι και χαλάζι και πρωινή δροσιά.
Όσο πιο έντονη γίνεται η αλλαγή του κλίματος και όσο ανεβαίνει η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, τόσο πιο απρόβλεπτη γίνεται η συμπεριφορά μας. Άλλοτε συγκεντρωνόμαστε, μυριάδες από εμάς, και κάνουμε κατακλυσμούς, κι άλλοτε αρνούμαστε να πέσουμε και δημιουργούμε ξηρασίες σε διάφορες περιοχές του πλανήτη.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Ε, και τι με νοιάζει;

“Έχει αντίκτυπο η κλιματική αλλαγή στη ζωή μου;”
Είδαμε ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η μέση θερμοκρασία της Γης έχει ήδη ανέβει κατά 1,2°C κι αν δεν μειώσουμε τα αέρια του θερμοκηπίου που παράγουμε, μπορεί να ανέβει από 4°C μέχρι και 6°C τις επόμενες δεκαετίες.

“Και τι ζημιά μπορούν να κάνουν ένας-δύο βαθμοί διαφορά; Λίγη ζέστη παραπάνω δεν έβλαψε κανέναν!” μπορεί να αναρωτιέσαι. Αυτή η διαφορά θερμοκρασίας μπορεί να σου φαίνεται ” σχεδόν τίποτα” αλλά είναι πολύ μεγάλη για τα οικοσυστήματα και τους οργανισμούς. Σκέψου …

• Κάθε φορά που έχεις “δέκατα” και η θερμοκρασία σου από 36,6°C ανεβαίνει π.χ. στους 37°C, πόσες αλλαγές γίνονται στο σώμα σου; Με έναν πυρετό στους 38°C δηλαδή μόλις 1,4°C πάνω από το φυσιολογικό οι περισσότεροι πέφτουμε στο κρεβάτι μέχρι να μας περάσει!
• Την τελευταία εποχή των παγετώνων (πριν από 12.000 χρόνια) όλη η βόρεια και η κεντρική Ευρώπη ήταν καλυμμένη με πάγους. Πόσο χαμηλότερη λες να ήταν η μέση θερμοκρασία της γης απ’ ότι σήμερα; Μόλις 5 βαθμοί χαμηλότερη.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι τα επόμενα χρόνια οι έντονες πλημμύρες όπως και οι ξηρασίες θα συνεχιστούν, οι παγετώνες θα συρρικνωθούν, η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει. Βέβαια, τις περισσότερες φορές οι αλλαγές στο κλίμα είναι τόσο αργές που χρειάζεται να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να τις αντιληφθούμε. Υπάρχουν όμως κι’ αλλαγές που ήδη μας επηρεάζουν στον τόπο που ζούμε, και θα πρέπει να προσαρμοστούμε.

•  Συζητήστε στις ομάδες σας και δώστε ένα τουλάχιστον παράδειγμα η κάθε ομάδα πώς η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει ήδη την καθημερινότητά σας.
  Οι ομάδες παρουσιάστε τα παραδείγματά σας στην τάξη.

ΑΤΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Εγώ πόσο συνεισφέρω στην κλιματική αλλαγή;

Θυμήσου ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου οφείλονται στην κατανάλωση ενέργειας. Με αυτό το διαδικτυακό παιχνίδι θα υπολόγισεις το ενεργειακό σου αποτύπωμα. Βρες πόσο διοξείδιο του άνθρακα παράγεις εσύ και η οικογένειά σου, ανάλογα με τις ενεργειακές σας συνήθειες στο σπίτι.*

Αφού παίξεις το παιχνίδι, στην επόμενη καρτέλα

• Α) ενημέρωσέ μας για τις συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της κατοικίας σου (σε … kg CO2/χρόνο) και
• Β) δώσε μας μια ιδέα τι μπορείς να κάνεις εσύ ή / και η οικογένειά σου για να το μειώσεις; (Για να μειώσω τις εκπομπές CO2 θα μπορούσα να …)

* Ανάλογα με τις απαντήσεις που δίνει ο κάθε παίκτης, το παιχνίδι υπολογίζει το αποτύπωμα σε επίπεδο νοικοκυριού/ κατοικίας και όχι προσωπικά.

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τι άλλο μπορώ να κάνω;

Δες ένα δίλεπτο video για το φαινόμενο του θερμοκηπίου (στην αγγλική γλώσσα, Greenhouse Effect, Deutse Welle, 2012)

Τσαλαβούτα κι εδώ!

Αν θες να μάθεις ποιοι είναι οι κύριοι τομείς που δημιουργούν τα αέρια του θερμοκηπίου, και τι μπορούμε να κάνουμε σε καθέναν για να περιοριστούν πήγαινε εδώ.

Αν θες να εξετάσεις με ένα πείραμα γιατί πλημμυρίζουμε πήγαινε εδώ.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Τι κλίμα έχει η Ελλάδα;

Η Ελλάδα βρέχεται από θάλασσα, γεγονός που επηρεάζει σημαντικά το κλίμα της. Η χώρα μας γενικά, έχει ήπιους, υγρούς χειμώνες και θερμά, ξηρά καλοκαίρια. Το κλίμα αυτό, το οποίο παρουσιάζεται και στις άλλες χώρες γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα, ονομάζεται εύκρατο μεσογειακό.

Βέβαια δεν έχουν όλες οι περιοχές της χώρας το ίδιο κλίμα. Μία παραθαλάσσια περιοχή έχει πιο ήπιο χειμώνα από μια άλλη που βρίσκεται στην ενδοχώρα. Οι ορεινές περιοχές που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο έχουν πιο ψυχρό κλίμα από τις πεδινές. Μάλιστα, ακόμα και όταν πρόκειται για την ίδια περιοχή, το κλίμα στην ύπαιθρο είναι πιο δροσερό από το κλίμα στο κέντρο μιας πόλης, επειδή τα κτήρια και η άσφαλτος απορροφούν θερμότητα (γι’ αυτό οι πόλεις ονομάζονται “θερμικές νησίδες”).

Τα τελευταία χρόνια ακούμε ότι το κλίμα του πλανήτη αλλάζει. Σε πολλές περιοχές της γης παρατηρούνται ακραία καιρικά φαινόμενα όπως ξαφνικές πλημμύρες ή πολύμηνες ξηρασίες, που οι κάτοικοι είναι ανέτοιμοι να αντιμετωπίσουν. Σε άλλη δραστηριότητα θα δούμε που οφείλεται η κλιματική αλλαγή.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Όπως θα δούμε σε άλλη δραστηριότητα, το κλίμα διαφέρει από τον καιρό: Το κλίμα είναι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του καιρού σε έναν τόπο για πολλά χρόνια. Ο καιρός όμως ενός τόπου είναι εφήμερος, αλλάζει διαθέσεις κάθε μέρα, ακόμη και πολλές φορές στην ίδια μέρα.

Ερμηνεύουμε τα σύμβολα του Δελτίου Καιρού

Τα Δελτία Καιρού μας δίνουν πληροφορίες για τη θερμοκρασία που προβλέπεται για τις επόμενες μέρες, δηλαδή πόσο ζεστός ή κρύος θα είναι ο καιρός, για την ηλιοφάνεια, την υγρασία στην ατμόσφαιρα, την πιθανότητα βροχής και τους ανέμους. Μας πληροφορούν δηλαδή για τις καιρικές συνθήκες που αναμένουν οι μετεωρολόγοι.

Παρατηρήστε στις ομάδες σας το Δελτίο Καιρού της εικόνας και εξηγείστε:

• Τι φανερώνουν τα σύμβολα για τον καιρό;
• Ποια από αυτά τα σύμβολα σχετίζονται άμεσα με το νερό;
• Σε τι χρονικό διάστημα αναφέρεται συνήθως ένα Δελτίο Καιρού;

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Το δικό μας Δελτίο Καιρού!

Στην τάξη σας χωριστείτε σε ομάδες και συνθέστε ένα Δελτίο Καιρού.

1. Η κάθε ομάδα θα αναλάβει μια περιοχή ή μια πόλη της Ελλάδας. Σιγουρευτείτε ότι έχετε καλύψει όλες τις μεγάλες περιοχές της χώρας.
2. Η κάθε ομάδα να επισκεφτεί τις ιστοσελίδες για τον καιρό και να μελετήσει τις προγνώσεις ειδικά για την περιοχή που έχει αναλάβει.
3. Γράψτε ένα σύντομο κείμενο για το Δελτίο Καιρού, συνολικά για τη χώρα και ανά περιοχή, καταλήγοντας στην δική σας.
4. Ζωγραφίστε σε χαρτόνι και κόψτε τα σύμβολα καιρού που θα χρησιμοποιήσετε π.χ. για την ηλιοφάνεια, τους ανέμους, τη θερμοκρασία.
5. Στην τάξη, μπροστά στον γεωφυσικό χάρτη της χώρας, παρουσιάστε με τη σειρά η κάθε ομάδα-περιοχή το δικό σας Δελτίο Καιρού! Μπορείτε να κολλάτε με blue tack τα σύμβολά σας πάνω στο χάρτη καθώς παρουσιάζετε.

Για τις προγνώσεις καιρού συμβουλευτείτε τις ιστοσελίδες:

Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ): http://www.hnms.gr/
Εθνικό Αστεροσκοπείο: Αθηνών: http://www.meteo.gr/

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τι άλλο μπορείς να κάνεις 

Επισκέψου έναν τοπικό μετεωρολογικό σταθμό. Οι Δήμοι, τα πανεπιστήμια και ιδίως τα Λιμεναρχεία έχουν εγκαταστημένους διάσπαρτους σταθμούς. Επικοινώνησε με έναν υπεύθυνο και μάθε τι μετρήσεις παίρνει ένας σταθμός.

Στον ωκεανό του διαδικτύου

Aν θέλεις να μάθεις περισσότερα για το πώς γίνονται οι προβλέψεις για τον καιρό δες αυτό το video από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Τσαλαβούτα κι εδώ!

Έχεις ακούσει για την «κλιματική αλλαγή»; Αν θες να μάθεις περισσότερα γι’ αυτήν πήγαινε εδώ.

Αν θες να διερευνήσεις γιατί πλημμυρίζουμε και να κάνεις ένα πείραμα πήγαινε εδώ.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Μας επηρεάζει ο καιρός;

O καιρός μας επηρεάζει σε όλα, στις συνήθειες μας, το ντύσιμό μας, τις μετακινήσεις μας, ακόμη και το πώς νιώθουμε. Θυμήσου, για παράδειγμα, πώς νιώθεις και τι κάνεις όταν:

• α) έχει πολύ ζέστη
• β) ξεσπάσει μια δυνατή καταιγίδα
• γ) έχει συννεφιά
• δ) χιονίζει

Επιπλέον, οι ασχολίες των ανθρώπων και αρκετά επαγγέλματα επηρεάζονται από τον καιρό. Φαντάσου για παράδειγμα πως επηρεάζονται οι παρακάτω:

• α) οι ψαράδες όταν επικρατούν μελτέμια στην περιοχή τους,
• β) οι κτηνοτρόφοι όταν ισχυρές χιονοπτώσεις εγκλωβίζουν τα ζώα τους στις στάνες,
• γ) οι αγρότες όταν πέσει χαλάζι στην καλλιέργειά τους.

Αντίστοιχα, φυτά και ζώα επηρεάζονται από τον καιρό. Φαντάσου για παράδειγμα τι συμβαίνει:

• α) σε ένα αγριολούλουδο που βρίσκεται σε μια πλαγιά που δεν έχει βρέξει για εβδομάδες
• β) σε ένα τσαμπί σταφύλι, αν τον Αύγουστο, λίγες εβδομάδες πριν ωριμάσει πλήρως, πέσουν πολλές βροχές
• γ) σε μια αρκούδα αν τύχει πολύ ήπιος χειμώνας με παρατεταμένη ζέστη.

Συζητήστε στις ομάδες σας και δώστε από δύο παραδείγματα για το πώς ο καιρός επηρεάζει Α) εσάς τους ίδιους και Β) το οικοσύστημα. Παρουσιάστε τα στην τάξη και σημειώστε στον πίνακα τα συμπεράσματά σας.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Τί είναι ο καιρός;

Σύμφωνα με όσα συζητήσαμε, όταν αναφερόμαστε στον καιρό, εννοούμε τη θερμοκρασία, τους ανέμους, τις βροχές, την υγρασία που επικρατούν σε έναν τόπο για μικρό χρονικό διάστημα, για δυο-τρεις μέρες. Ο καιρός κάθε τόσο αλλάζει, μάλιστα μπορεί να αλλάξει αρκετές φορές ακόμα και μέσα στην ίδια ημέρα.

Πόσες φορές η μέρα σου ξεκίνησε με ήλιο και τελείωσε με βροχή;

Τι είναι κλίμα;

Όμως, το κλίμα, δηλαδή ο καιρός που κάνει σ’ έναν τόπο για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι κάτι διαφορετικό: Οι καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, άνεμοι, βροχές, υγρασία) οι οποίες επαναλαμβάνονται σχεδόν ίδιες σ’ έναν τόπο, σε κάθε εποχή, για πολλά χρόνια αποτελούν το κλίμα του τόπου.

Το κλίμα έχει το γενικό πρόσταγμα στη Γη, ρυθμίζει τι είδους ζώα και φυτά μπορούν να ζήσουν σε ένα μέρος, καθοδηγεί τους γεωργούς να διαλέξουν τι σπόρους θα σπείρουν, κανονίζει ακόμα τι είδους σπίτια θα φτιάξουμε, τι είδους φαγητά θα φάμε, τι ρούχα θα φορέσουμε σε κάθε περιοχή.

Υπάρχουν λογιών-λογιών κλίματα στη Γη.
Ίδιο κλίμα έχει ένα παραθαλάσσιο μέρος κι ίδιο ένα που είναι ψηλά σε βουνό;
Ίδιο κλίμα έχει μια περιοχή κοντά στον Ισημερινό με μια που βρίσκεται στον βόρειο ή το νότιο πόλο;

Εμείς σε τι κλίμα ζούμε;

Η χώρα μας, που βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, έχει Μεσογειακό κλίμα με ήπιους χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια. Βέβαια, το κλίμα δεν είναι το ίδιο σε όλες τις περιοχές της χώρας.

Σε τι διαφέρει το κλίμα π.χ. της Αλεξανδρούπολης από εκείνο στα Ιωάννινα ή στη Ρόδο;

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τσαλαβούτα κι εδώ!

Αν θες να μάθεις περισσότερα για το κλίμα στην Ελλάδα, αλλά και να συνθέσεις ένα Δελτίο Καιρού πήγαινε εδώ.

Έχεις ακούσει για την «κλιματική αλλαγή»; Αν θες να μάθεις περισσότερα γι’ αυτήν πήγαινε εδώ.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Ποιοι είναι οι υδάτινοι πόροι;

Με τον όρο υδάτινοι πόροι (ή υδατικοί πόροι) εννοούμε τις φυσικές πηγές γλυκού νερού που χρησιμοποιούνται (ή που μπορούν να χρησιμοποιηθούν) από τον άνθρωπο για τις δραστηριότητές του.

Τα επιφανειακά νερά όπως οι λίμνες, τα ποτάμια, οι υγρότοποι, τα ρέματα, οι χείμαρροι κ.ά. είναι οι υδάτινοι πόροι που αναγνωρίζουμε πιο εύκολα σε κάθε τόπο. Ένας άλλος σημαντικός υδάτινος πόρος είναι τα υπόγεια νερά, που μπορεί να βρίσκονται σε βάθος από λίγα, έως εκατοντάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Συχνά, τα νερά αυτά βρίσκουν διέξοδο προς την επιφάνεια του εδάφους αναβλύζοντας από φυσικές πηγές σε διάφορες περιοχές, κυρίως ορεινές. Οι άνθρωποι, ήδη από τα αρχαία χρόνια αξιοποιούσαμε τα υπόγεια νερά κατασκευάζοντας πηγάδια, ενώ σήμερα τα αντλούμε με γεωτρήσεις.

Οι βροχές και οι υπόλοιπες κατακρημνίσεις είναι μια σημαντική πηγή νερού που εμπλουτίζει τόσο τα επιφανειακά όσο και τα υπόγεια νερά.

Σύμφωνα με όσα περιγράψαμε, με τον όρο υδάτινοι πόροι εννοούνται οι φυσικές πηγές γλυκού νερού, και όχι τα τεχνητά έργα που κάνουμε οι άνθρωποι για να εξασφαλίσουμε το νερό. Έτσι, οι μονάδες αφαλάτωσης, τα φράγματα, κ.ά. δεν θεωρούνται υδάτινοι πόροι.  

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Υπάρχουν και “εναλλακτικοί” υδάτινοι πόροι;

Το νερό των ποταμών, των λιμνών, των πηγών όπως και των γεωτρήσεων, των φραγμάτων κ.ά. που διοχετεύεται στο δίκτυο ύδρευσης για να το χρησιμοποιήσουμε οι άνθρωποι θα το λέγαμε “συμβατικό”.

Το “μη συμβατικό” νερό είναι αυτό που προκύπτει από άλλες “εναλλακτικές” πηγές και τρόπους, όπως με …

• τη συλλογή της βροχής: αποτελεί μία παράδοση αιώνων σε πολλές άνυδρες περιοχές και νησιά.
• την επεξεργασία του γκρίζου νερού: το ημιακάθαρτο νερό από τη μπανιέρα, το νιπτήρα ή το πλυντήριο ρούχων (σαπουνόνερο), αφού καθαριστεί, μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί π.χ. στο καζανάκι ή για πότισμα.
• την ανακύκλωση των λυμάτων: τα ακάθαρτα νερά από τα νοικοκυριά των πόλεων (αστικά λύματα) και τα ποτίσματα (γεωργικά λύματα) μπορούν, μετά από καθαρισμό, να χρησιμοποιηθούν ξανά π.χ. για το πότισμα των αγρών.
• την αφαλάτωση του θαλασσινού (ή και υφάλμυρου) νερού: η μέθοδος αυτή είναι δαπανηρή, αλλά απαραίτητη σε κάποια νησιά της χώρας μας και σε άλλες άνυδρες χώρες όπως είναι το Ισραήλ, η Κύπρος και η Μάλτα.

Ποιο από τα παραπάνω “εναλλακτικά” είδη νερού νομίζεις ότι απαιτεί τη λιγότερη επεξεργασία για να παραχθεί;
Ποιο απαιτεί την περισσότερη ενέργεια;
Μπορείς να σκεφτείς ένα “εναλλακτικό” είδος νερού που προκύπτει στο σχολείο σου; Ποιο είναι και πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί; 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Ανακαλύπτουμε τους υδάτινους πόρους της περιοχής μας

1. Προμηθευτείτε έναν χάρτη της περιοχής σας από τον Δήμο ή το διαδίκτυο.
2. Εντοπίστε στο χάρτη τα σημεία που είναι σχετικά με το νερό  και χαράξτε την πορεία που θα ακολουθήσετε.
3. Οργανώστε μια επίσκεψη στα σημεία ενδιαφέροντος και επί τόπου συμπληρώστε το αντίστοιχο τμήμα στο Φύλλο Εργασίας.
4. Στο Φύλλο εργασίας διαχώρίσε τα σημεία ανάλογα με το αν πρόκειται για:
   • φυσικούς υδατικούς πόρους,
   • “συμβατικούς” υδατικούς πόρους, ή
   • “μη συμβατικούς” υδατικούς πόρους.
5. Τι είδους ανθρώπινες δραστηριότητες παρατηρείς γύρω από τον κάθε υδάτινο πόρο που καταγράφεις; Υπάρχουν π.χ. καλλιέργειες, βιοτεχνίες, δρόμοι, ξενοδοχεία, ή τι άλλο;
6. Για κάθε υδατικό πόρο που εντόπισες μάθε πώς χρησιμοποιείται το νερό, και αν υπήρξε ρύπανση ή μείωση του νερού τα τελευταία χρόνια.
7. Φωτογράφισε όλους τους υδάτινους πόρους που επισκέφτηκες αλλά και το γενικότερο τοπίο.
8. Όταν επιστρέψετε στην τάξη,  γίνετε οι χαρτογράφοι του νερού: Συνθέστε στις ομάδες σας τον δικό σας χάρτη, όπου θα παρουσιάζετε τους υδάτινους πόρους στην περιοχή σας, και τις τυχόν πιέσεις που καταγράψατε. Φτιάξτε τα δικά σας σύμβολα για να αποτυπώσετε τα διαφορετικά είδη των υδατικών πόρων και τις πιέσεις.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Φωτογράφισε ή σκανάρισε τον δικό σου χάρτη με τους υδατικούς πόρους της περιοχής σου και μοιράσου τον μαζί μας σε αυτήν την ιστοσελίδα (δεν χρειάζεται εγγραφή).

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τι άλλο μπορώ να κάνω 

Εάν έχετε βιντεοκάμερα, καταγράψτε την επίσκεψή σας. Πίσω την τάξη, στις ομάδες σας συνθέστε ένα ολιγόλεπτο βίντεο στο οποίο να «πρωταγωνιστεί» το ρέμα, το ποτάμι ή ο υγρότοπος της περιοχής σας.

Tσαλαβούτα και εδώ

Αν θες να εξετάσεις γιατί και πώς αλλάζει το κλίμα πήγαινε εδώ.

Αν θες να διερευνήσεις πώς έρχεται το νερό στη βρύση σου, πήγαινε εδώ.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Ξεκινήστε με ένα γρίφο: Πώς μπορείτε με δύο ίδια δοχεία να δείξετε πόση είναι η ποσότητα του γλυκού νερού σε σχέση με το αλμυρό;

Κατόπιν στις ομάδες σας εκφράστε τις απόψεις σας για τα παρακάτω:

• Αλήθεια, ποιοι έχουν ανάγκη το νερό; Πιστεύεις πως φτάνει το γλυκό νερό στη γη για όλους όσους το χρειάζονται;
• Σου έχει τύχει κάποια μέρα με διακοπή νερού; Πώς το αντιμετώπισες;
• Γνωρίζεις κάποιο πρόβλημα σχετικό με το νερό που να παρατηρείται α) στη γειτονιά ή στην πόλη σου, β) στην Ελλάδα, γ) σε άλλες χώρες; Δώσε ένα παράδειγμα.

ΝΕΡΟΔΙΑΒΑΣΜΑΤΑ

Η ζωή μας στηρίζεται στο νερό

Το νερό είναι απαραίτητο σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Ζώα, φυτά, έντομα, μικροοργανισμοί, και δεν ζούμε δίχως αυτό. Εμείς οι άνθρωποι το πίνουμε και το χρησιμοποιούμε σε διάφορες δραστηριότητες όπως το πλύσιμο, το μαγείρεμα και το πότισμα. Οι γεωργοί το χρειάζονται για να ποτίζουν τις καλλιέργειές τους. Το νερό χρησιμοποιείται επίσης σε πολλά εργοστάσια, για την επεξεργασία των προϊόντων και τη λειτουργία των μηχανών.

Αρκεί το νερό για όλους μας και για το οικοσύστημα; 

Επειδή ο πληθυσμός της γης αυξάνεται (οπότε χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο νερό), επειδή στο σύγχρονο δυτικό κόσμο καταναλώνουμε πολύ νερό και για αναψυχή (π.χ. σε πισίνες, νερο-τσουλήθρες, κ.ά.), αλλά και επειδή μετά από κάθε χρήση το νερό ρυπαίνεται (δηλαδή βρομίζει, π.χ. στα σπίτια μας, στα εργοστάσια), τελικά το καλής ποιότητας γλυκό νερό που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για τις ανάγκες μας όλο και λιγοστεύει.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι υδατικοί πόροι α) είναι για όλους μας, β) είναι περιορισμένοι, και γ) δέχονται πιέσεις από τις διάφορες χρήσεις. Γι’ αυτό θα πρέπει να τους προστατεύουμε με κάθε τρόπο.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ

Ένα διαμάντι για το νερό

1. Κόψτε συνολικά περίπου 12 κάρτες με μεγέθος μισή ή μια ολόκληρη σελίδα Α4.
2. Χωριστείτε σε ομάδες, η κάθε ομάδα με δύο κάρτες. Συζητήστε στην κάθε ομάδα και καταλήξτε σε δύο θέματα ή ερωτήματα που θα θέλατε να διερευνήσετε σχετικά με το νερό, σαν τάξη.
3. Γράψτε τα ερωτήματά σας στις κάρτες. Χρησιμοποιήστε λέξεις κλειδιά και αποφύγετε τις μεγάλες προτάσεις.
4. Με τη σειρά οι ομάδες παρουσιάστε τις κάρτες στην τάξη. Αν δύο κάρτες έχουν περίπου το ίδιο περιεχόμενο κρατήστε μόνο μία.
5. Όλοι μαζί τοποθετήστε τις κάρτες που έμειναν σε σχήμα διαμαντιού, από το πιο σημαντικό ερώτημα (πάνω) προς το λιγότερο σημαντικό (κάτω). Με τη βοήθεια του δασκάλου, αλλάξτε θέσεις στις κάρτες, μέχρι να είστε όλοι σύμφωνοι με την τελική μορφή του διαμαντιού σας.
6. Μεταφέρετε το διαμάντι σε ένα χαρτόνι σε έναν τοίχο της τάξης. Δώστε του τίτλο και φωτογραφήστε το!
7. Ανάλογα με το διαμάντι σας τσαλαβουτήστε σε άλλο σημείο της «νερούπολης».

Θα έχει ενδιαφέρον αν μπορέσετε να βρείτε απαντήσεις για όλα τα θέματα του διαμαντιού σας, με όποια σειρά επιλέξετε. Βέβαια μην παραλείψετε να ερευνήσετε τις καρτέλες στο πάνω μέρος του διαμαντιού που είναι οι πιο σημαντικές.

ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Τσαλαβούτα κι εδώ!

Αν θες να κάνεις ένα απλό πείραμα για να δείς πώς λειτουργεί ο κύκλος του νερού πήγαινε εδώ.

Αν θες να διερευνήσεις τον κύκλο του νερού στην πόλη σου πήγαινε εδώ.

Αν θες να επιστρέψεις στη Νερούπολη κλείσε το παράθυρο (Χ).